Węgierski pisarz i scenarzysta László Krasznahorkai został ogłoszony laureatem Literackiej Nagrody Nobla w 2025 roku. Decyzja Szwedzkiej Akademii spotkała się z uznaniem krytyków, którzy od dawna wskazywali jego nazwisko jako potencjalnego noblistę.

W uzasadnieniu Kapituła Nagrody Nobla podkreśliła, że wyróżnienie przyznano za „jego fascynującą i wizjonerską twórczość, która w obliczu apokaliptycznego terroru potwierdza siłę sztuki”. Szwedzka Akademia określiła Krasznahorkaia mianem „wielkiego pisarza epickiego, wpisującego się w środkowoeuropejską tradycję sięgającą od Kafki po Thomasa Bernharda”. Zaznaczono również, że charakterystyczną cechą jego prozy jest „absurdalność i groteskowa przesada”.

Krasznahorkai, urodzony w 1954 roku, jest autorem wielu cenionych na świecie powieści, esejów i opowiadań. Wśród jego najważniejszych dzieł, tłumaczonych również na język polski, znajdują się m.in. „Szatańskie tango”, „Melancholia sprzeciwu” oraz „Wojna i wojna”. W uzasadnieniu Akademii wspomniano również o wpływach kulturowych Wschodu na twórczość laureata, wynikających z jego podróży do Chin i Japonii, co miało zaowocować dziełami o bardziej „kontemplacyjnym, precyzyjnie wyważonym tonie”.

Literacka Nagroda Nobla, przyznawana przez Szwedzką Akademię od 1901 roku, jest jednym z najbardziej prestiżowych wyróżnień w świecie literatury. László Krasznahorkai dołączył do grona 121 laureatów (w 117 edycjach), stając się kolejnym pisarzem z Europy Środkowej uhonorowanym tym zaszczytem. Ostatnią polską noblistką była Olga Tokarczuk, nagrodzona za rok 2018.

Więcej o książkach:

„Szatańskie tango” – László Krasznahorkai

Opis: Czy ubodzy mieszkańcy podupadłej wioski mogą liczyć na poprawę własnego losu? Są zbyt ciężko doświadczeni przez życie, aby wierzyć w bezinteresowność opatrzności – postanawiają więc przekupić ją swoimi ostatnimi pieniędzmi, złożonymi na ręce Irimiasa. Czy okaże się ich wybawcą, czy tylko sprytnym oszustem, umiejętnie manipulującym zrozpaczonym tłumem? Wiara czyni cuda czy też wiara jest opium dla ludu?

Książkę Krasznahorkaia można uznać za powieść polityczną, osadzoną w krajobrazie Europy Wschodniej. Z drugiej strony to uniwersalna przypowieść, pełna biblijnej symboliki, nawiązująca do największych arcydzieł literatury, a przy tym wystawiająca surowe świadectwo współczesnemu człowiekowi. Można powiedzieć za autorem, że „Węgry są wszędzie

„Melancholia sprzeciwu” – László Krasznahorkai

Opis: Do małego środkowoeuropejskiego miasteczka przybywa trupa cyrkowa z największym na świecie (wypchanym) wielorybem oraz enigmatyczną postacią Księcia. Cyrk budzi niepokój miejscowych. Mieszkańcy z trwogą śledzą złowróżbne znaki na niebie i ziemi, mówi się o zagładzie, końcu świata, sądzie ostatecznym.
W tej pełnej napięcia surrealistycznej scenerii rozwija się przyjaźń Esztera, emerytowanego dyrektora miejscowej szkoły muzycznej, oraz Janosa Valuski, młodego roznosiciela gazet, uważanego przez innych za nieszkodliwego dziwaka. Ich losy, a także historię obracającego się w ruinę miasta, naznaczy wkrótce najazd tajemniczych wandali i brawurowa akcja wojska. Przestają świecić latarnie, na chodnikach zalegają sterty śmieci, a po ulicach grasują watahy bezpańskich kotów. Czy mieszkańców czeka zagłada? Czy odzyskają ład i porządek? A jeśli tak, co dalej?
Melancholia sprzeciwu jest zarówno traktatem filozoficznym, jak i brawurowo napisaną powieścią. Wydarzenia toczą się wartko, a niezwykle plastyczne opisy budują niezapomniany, groteskowy nastrój opowieści. Krasznahorkai łączy pietyzm dla szczegółu z wizjonerskim rozmachem, subtelny dyskurs filozofii z rozmaitymi potocznymi odmianami języka. Powstał utwór wielowarstwowy, mądry oraz – mimo odległej daty premiery – aktualny i uniwersalny.

„Wojna i wojna ” – László Krasznahorkai

Opis: Korim jest pracownikiem niewielkiego archiwum na węgierskiej prowincji. Nie radzi sobie z życiem: jego małżeństwo się rozpadło, przyjaciele go opuścili, z kochanką mu nie wyszło. Pewnego dnia znajduje tajemniczy rękopis – historię czterech mężczyzn podróżujących przez miejsca i epoki, nieustannie uciekających przed zagładą. Ta opowieść zawładnie Korimem bez reszty. Na chwilę wyrwie go z ciemnego światła melancholii, nada ulotny sens jego życiu. Archiwista wyrusza do Nowego Jorku, by tam – w centrum świata, gdzie mieszają się słowa i języki – wprowadzić tekst do internetu. Jest niczym szalony prorok opętany swoją misją, która stopniowo przeradza się w obsesję. Kieruje nim pragnienie odnalezienia sensu – w życiu i w zagadkowym rękopisie. Ale co będzie, gdy Korim zakończy swoje zadanie?
Krasznahorkai wciąga czytelnika w niezwykły labirynt zbudowany na granicy historii, filozofii i metafizyki, realności i mitu, prawdy i fikcji.

„A świat trwa” – László Krasznahorkai

Opis: Węgierski tłumacz, opętany przez wodospady, na skraju przepaści własnego umysłu, błąka się po chaotycznych ulicach Szanghaju. Podróżnik, oszołomiony obrazami i dźwiękami Waranasi, spotyka na brzegach Gangesu olbrzymiego człowieka, który wygłasza tyradę o naturze jednej kropli wody. Dziecko pracujące w portugalskim kamieniołomie marmuru pewnego dnia oddala się od pracy i trafia do surrealnego świata, całkowicie obcego jego codziennym trudom.

W Świat trwa nadal” narrator najpierw przemawia bezpośrednio, opowiada dwadzieścia jeden niezapomnianych historii, po czym żegna się („bo tutaj opuściłbym tę ziemię i te gwiazdy, gdyż niczego ze sobą bym nie zabrał”). Jak sam László Krasznahorkai wyjaśnia: „Każdy tekst ma na celu odciągnięcie naszej uwagi od tego świata, przyspieszenie ciała ku unicestwieniu oraz zanurzenie się w nurcie myśli lub narracji…”

Świat trwa nadal to kolejny mistrzowski utwór autora, który w 2015 roku otrzymał Międzynarodową Nagrodę Bookera. „Ekscytujące w jego pisarstwie,” pisał Adam Thirlwell w New York Review of Books, „jest to, że stworzył on zupełnie oryginalne formy — nie ma w literaturze współczesnej niczego podobnego.”