W roku 2025 poznaliśmy laureatów 18. edycji Nagrody Literackiej m.st. Warszawy, jednego z najbardziej prestiżowych wyróżnień na polskiej scenie literackiej. Nagroda, która kontynuuje bogatą tradycję sięgającą 1926 roku, uhonorowała wybitnych twórców, których dzieła wzbogacają polską literaturę i nierzadko są silnie związane z tkanką i duchem stolicy.

Nagroda Literacka m.st. Warszawy, reaktywowana w 2008 roku po długiej przerwie, co roku docenia autorów w kilku kluczowych kategoriach, obejmujących różnorodne gatunki i formy literackie. Jest to nie tylko wyraz uznania dla talentu pisarzy, ale także świadectwo dynamicznego i inspirującego środowiska literackiego Warszawy.

Oto twórcy i ich dzieła, które zostały uhonorowane w 18. edycji Nagrody Literackiej m.st. Warszawy:

Proza: W kategorii prozy zwyciężył Jul Łyskawa za poruszającą książkę „Prawdziwa historia Jeffreya Watersa i jego ojców” (więcej o książce). To dzieło, które poruszyło jury swoją głębią i oryginalnością, zostało uznane za najbardziej znaczącą powieść roku.

Poezja: W dziedzinie poezji nagrodzona została Antonina Tosiek za tomik „żertwy” (więcej o książce). Jej twórczość, pełna subtelności i wrażliwości językowej, zyskała uznanie za nowatorstwo i emocjonalną siłę.

Literatura dziecięca: Najmłodsi czytelnicy również mają swoich laureatów. Nagrodę w tej kategorii otrzymała Karolina Lewestam za tekst oraz Mariusz Andryszczyk za ilustracje do książki „Strażniczka perły” (więcej o książce). To połączenie fascynującej opowieści z urzekającymi ilustracjami sprawiło, że dzieło to wyróżniło się wśród literatury dziecięcej.

Książka o tematyce warszawskiej: Warszawa, jako miasto-inspiracja, zawsze zajmuje szczególne miejsce w Nagrodzie. W tej kategorii triumfował Jacek Leociak za publikację „Podziemny Muranów” (więcej o książce). Książka ta, zgłębiająca mniej znane aspekty historii i architektury stolicy, stanowi cenne źródło wiedzy o warszawskim dziedzictwie.

Komiks i powieść graficzna: Kategoria komiksu i powieści graficznej, doceniająca dynamicznie rozwijające się formy narracyjne, w tym roku nagrodziła Ernesto Gonzalesa za „Nudne przygody Agaty i Szymona” (więcej o książce). Dzieło to zostało docenione za kreatywność, humor i świeże spojrzenie na opowiadanie historii obrazem.

Warszawski twórca: Specjalne wyróżnienie dla twórcy aktywnie związanego z życiem literackim stolicy przypadło w udziale Markowi Bieńczykowi. Jego wkład w kulturę Warszawy oraz nieustanna aktywność na rzecz promocji literatury zostały uhonorowane tą prestiżową nagrodą.

Laureaci 18. edycji Nagrody Literackiej m.st. Warszawy stanowią świadectwo bogactwa i różnorodności polskiej sceny literackiej. Ich dzieła to nie tylko ważne pozycje w dorobku literatury, ale także źródło inspiracji i refleksji dla szerokiego grona czytelników. Nagroda ta, rokrocznie podkreślając rolę Warszawy jako centrum kulturalnego i literackiego, przyczynia się do promowania czytelnictwa i wspierania talentów.

źródło: um.warszawa.pl

Więcej o książkach:

„Prawdziwa historia Jeffreya Watersa i jego ojców” – Jul Łyskawa

Wydawnictwo: Czarne

Opis: Literacki pocisk, językowa bomba, powieść totalna.
„Welcome to Copperfield!” Wjeżdżacie do miasta wirtuozów stolarki, mistrzyń ciasta z wiśniami i zachwycających daglezji.

W pozornie sennym miasteczku stojącym hartem ducha i siłą drwalskich mięśni powstaje Jeffrey Waters. Z prowincjonalnych lasów trafia na pierwsze strony gazet i do kartotek FBI. Jego istnienie i nagła popularność budzą gorące emocje w amerykańskim społeczeństwie, a do matecznika Watersa zjeżdżają dziennikarze z całego kraju, ciekawscy fani i uduchowieni wyznawcy drzew. Szukają jego korzeni, za wszelką cenę starając się dociec, kim tak naprawdę jest on i jego stwórca oraz co to znaczy dla przyszłości świata. Ale to przecież Ameryka, sny się tu spełniają, a niewiarygodne historie stają się rzeczywistością.

Szalony i odważny debiut Jula Łyskawy jest groteskową sagą o przedziwnych mieszkańcach pewnej mieściny – rodzinach drwali i stolarzy, ukrywającym się przed światem rzeźbiarzu czy tajemniczym irlandzkim księdzu, któremu Matka Boska objawiła się pod postacią foki. To polifoniczna, pełna literackiej werwy powieść i przewrotna próba znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy świadome istnienie jest darem, czy brzemieniem?

„Żertwy” – Antonina Tosiek

Wydawnictwo: Biuro Literackie

Opis: W drugim tomie poetyckim Antonina Tosiek rozpisuje na wiersze całe spektrum trosk: od tej „na wysokości” (jak ironizuje w tytule jednego z utworów),przez różne poziomy systemów opiekuńczych oraz sploty niepokojów ekonomicznych, społecznych i politycznych, po konkretne czynności pielęgnacyjne cierpliwie spełniane „na niskości”: tam, gdzie zawodzi fizjologia, niedomaga ciało, wkrada się śmierć. Podmiotka tych wierszy trwa przy bliskich chorych, próbuje pogodzić się z ich odchodzeniem, ale jej uważne spojrzenie obejmuje też osoby krzywdzone, marginalizowane, poddawane systemowej i jednostkowej przemocy. Tosiek nie popada jednak ani w ton bezradnego lamentu, ani w pięknoduchowskie współodczuwanie: zmęczona bohaterka „żertw” pozwala sobie często na silniejsze, często nieakceptowane społecznie (zwłaszcza u kobiet) afekty – wściekłość, odrazę, sarkazm – dzięki czemu udaje się jej ostatecznie zatroszczyć o samą siebie, nie kończyć w roli ani męczennicy, ani ofiary.

„Strażniczka perły” – Karolina Lewestam, Mariusz Andryszczyk

Wydawnictwo: Agora dla dzieci

Opis: Tylko ona może ocalić swoich bliskich. Tylko ona może odkryć, jak zatrzymać zło. Kutik musi jedynie wyruszyć na kraniec świata…

W mroźnym świecie Zorzy i dwóch księżyców, gdzie ludzie i zwierzęta mówią jednym głosem, znów dzieje się coś złego. Tajemnicze białe ptaki atakują mieszkańców Tlate Hiin, a ich ofiary zapadają w dziwną śpiączkę. Żeby zdobyć antidotum, Kutik odbędzie długą podróż aż do Aralin, słynnego miasta wróżbitów.

Czy mędrcy zgodzą się przyjąć na naukę dziewczynkę znikąd? Czy nie przeszkodzi w tym pantera, która uparła się jej towarzyszyć? Kutik ma przed sobą przygodę życia, pełną niebezpieczeństw i wyzwań. Przeżyje ją z pomocą nowych, zaskakujących sojuszników.

„Strażniczka Perły” to druga część serii fantasy Opowieści Świata Zorzy, autorstwa Karoliny Lewestam. Zilustrował ją, olśniewająco, Mariusz Andryszczyk.

„Podziemny Muranów” – Jacek Leociak

Wydawnictwo: Czarne

Opis: Z fotografiami Artura Żmijewskiego.

Historia Muranowa zatoczyła łuk: od rajskich krajobrazów XVIII wieku do piekła Umschlagplatzu. Było tu tak pięknie, zrobiło się ponuro i strasznie. „Boże, gdzie jest Gęsia?” ¬– pytał Joseph Tenenbaum, wypatrując wśród ruin getta śladów swojej ulicy. Jak wiele osób po wojnie na próżno szukał punktów orientacyjnych, które oznaczałyby miejsce wyburzonego życia. Jak dziś wyobrazić sobie dawny Muranów?

Jacek Leociak odczytuje ten szczególnego rodzaju palimpsest – w miejscu-po-getcie zmieniła się przecież siatka ulic, ich nazwy, zbudowano nowe domy. Przywołuje tętniące kiedyś życiem targowiska przy Gęsiej i Świętojerskiej, tłoczne kamienice Nowolipek, dawny plac Broni. Szczególnie skupia się na tym, co pod ziemią. Opisuje życie w getcie podczas powstania: przygotowywanie skrytek, schowków, schronów w piwnicach, wreszcie budowę podziemnych bunkrów. Przytacza historie niemych świadków Zagłady przechowanych w ruinach: błahych przedmiotów codziennego użytku, garnków, kluczy, zbutwiałego i nadpalonego dziennika.

„Ślad ma zostać ciśnięty pod koło historii, żeby je zahamować” – czytamy w relacji znalezionej w bańce na mleko zakopanej w piwnicy przy Nalewkach 68. Jacek Leociak jak archeolog zbiera te ślady i nakłada obraz dawnego Muranowa na dzielnicę, która dziś tętni życiem, po to, by upamiętnić coś, co wymyka się wyobraźni.

„Nudne przygody Agaty i Szymona” – Ernesto Gonzales

Wydawnictwo: Kultura Gniewu

Opis: Na początku 2022 roku nie obowiązywały już najbardziej radykalne covidowe obostrzenia, a wszyscy mieliśmy dość przymusowej bezczynności. Prawie dwa lata pandemii, odwołanych imprez, ograniczonych wyjazdów i spotkań towarzyskich dały się nam we znaki.

Jednocześnie zaskakująco wiele osób wspomina pierwszą fazę koronawirusa jako wyjątkowy okres. Jasne, baliśmy się o siebie i bliskich, o kasę, o przyszłość. Lecz mieliśmy też czas się zatrzymać, pomyśleć, posiedzieć z rodziną przy stole i pogapić się przez okno.

Pandemiczną nudę skutecznie osładzał Ernesto Gonzales: najpierw cyklem grafik o Kapitanie Bzyku (którą część fanatyków uznała za zamach na jedną z największych świętości polskiego komiksu, czyli propagandową serię ocieplającą wizerunek Milicji Obywatelskiej), a później historyjkami o Agacie, Szymonie i ich nudnym życiu. Na każdą z nich warto było czekać.

Gdy Ernesto opublikował w mediach społecznościowych premierowy epizod (nie wiem, czy wtedy planował całą serię i czy zdawał sobie sprawę, jaką wywoła reakcję), w komentarzach natychmiast zaczęły pojawiać się prośby o ciąg dalszy i wydanie albumowe. Nudne przygody Agaty i Szymona zaczęły toczyć się własnym, niespiesznym rytmem. Herbata stygła, ptaszki śpiewały, wiewiórki dokazywały.

Potem zrobiło się nieco dziwniej, być może nawet mniej nudno, choć to pewnie raczej punkt widzenia czytelniczek i czytelników, a niekoniecznie Agaty i Szymona. Im akurat nuda wybuchała w twarze.